Boeren, burgers en buitenlui
“Boeren, burgers en buitenlui!” riep in een ver verleden de stadsomroeper, als hij om aandacht vroeg voor de mededelingen van het stadsbestuur. Het onderscheid boeren, burgers en buitenlui is al lang niet relevant meer. De uitdrukking verwijst naar een tijd dat stad en platteland nog gescheiden waren. Vreemdelingen waren ‘buitenlui’.
Tot welke groep behoor jij?
Heden ten dage raakt de boodschap van de bestuurders ons allemaal direct, zowel op ons bord als in de portemonnee. Want er is veel te doen over de boeren en de toekomst van de landbouw in Nederland. De opdracht tot meer natuur inclusieve landbouw is een feit.
Zelf gaan boeren, daar worden we nu in ieder geval meer toe uitgenodigd.. toch? Nou ja, soort van dan. Want een moestuin aanleggen is nog niet het professionele vak van boer of agrariër uitoefenen. Maar dat we zelf en samen meer zorg hebben te dragen voor voedselzekerheid, staat als een paal boven water. Of als een schop in de grond, is wellicht toepasselijker gezegd.
Boeren, burgers en buitenlui, hoe zou het zijn om het onderscheid nog meer los te maken en nóg meer samen op te trekken? Want we hebben er allemaal mee te maken. Voedsel gaat over bestaanszekerheid. Iedereen heeft recht op voldoende en goed eten. En als het over voedsel én natuur gaat, gaat het nog verder, dan het gaat het over bestaansrecht!
In deze blog refereer ik o.a. aan een belangrijke blog van Heidi Leenarts van United Economy. Heidi schrijft:
“Het lijkt vaak te gaan over een tweedeling: voor de boeren óf voor de natuur. Slimmer zou het zijn het vanaf een hoger niveau te bekijken. Want er staat veel meer op het spel dan alleen boerenbedrijven en specifieke natuurgebieden. Immers, zodra het over voedsel gaat én zodra het over natuurbehoud gaat, gaat het over het bestaansrecht van de mens. De juiste keuzes maken is essentieel.”
Hierna meer over voedsel- en bestaanszekerheid, zorgen, stress, de kracht van weerstand, coaching, kansen, onze natuur, transitie, coöperaties en een nieuw economisch model.
De beweging
Ik sprak onlangs de organisatie Herenboeren en die gaven aan dat ze enorm aan het groeien zijn. Op mijn vraag of initiatieven voor nieuwe plekken en coöperaties, van de boeren zelf kwam, was het antwoord overduidelijk: “Nee, vooral van de burgers!”
Een Herenboerderij is een duurzaam opererend, kleinschalig coöperatief gemengd bedrijf. Het is ongeveer 20 hectare groot en brengt in beginsel voedsel voort. Maar zoveel mensen, zoveel wensen en dus werkt elke Herenboerderij uiteindelijk net een tikkie anders.
Toch is er wel een rode lijn te ontdekken in de manier waarop een Herenboerderij draait.
Burgerbewegingen
Burgerbewegingen groeien. Burgers verenigen zich, om voedsel zeker te stellen, omdat ze willen weten waar hun voedsel vandaan komt en omdat ze snappen dat we beter met de bodem hebben om te gaan. En natuurlijk omdat veel mensen zich zorgen maken om de toekomst van de landbouw en over hun eigen eten.
In concepten als Herenboeren draagt een groep mensen daar samen zorg voor. Ze kopen of pachten samen een stuk grond, beslissen samen wat er geteeld gaat worden en wat ze willen eten. Een boer wordt aangesteld om het land te bereiden, het werk te doen. Samen met de burgers, hoe mooi is dat!
Maar ook Land van ons groeit.
“Wij geloven in de veerkracht van de aarde en de kracht van het burgercollectief. Als coöperatie koopt Land van Ons landbouwgrond namens de deelnemers. Op dit land herstellen we de biodiversiteit en het landschap. Pachters kunnen rendabel boeren.”
Land van ons: Koop samen met ons landbouwgrond en word mede-eigenaar
Binnen Society 4.0 is nu het credo ‘niet mauwen maar bouwen’ en ook daar verenigen boeren en burgers zich en gebeuren mooie goede dingen! Hier gebeurt het vaak om een bestaande boer en zijn bedrijf heen. Een boer uit het zuiden des lands verkocht zijn land in certificaten aan belanghebbenden. Zo kon de boer van de bank af en zorgen ze samen voor elkaar met gezond voedzaam voedsel. Kijk hier de video “Nie mauwen maar bouwen”.
NEGEN OPLOSSINGEN OM EEN BURGERPARTICIPATIE SAMENLEVING TE CREËREN
Society 4.0 is een samenleving waar de belangen van burgers in zijn algemeenheid centraal staan.
Boer of burger..
‘Boeren, burgers en buitenlui!’ betekende ‘Iedereen luisteren!’ In de loop van de 19e en 20e eeuw werd het onderscheid tussen boeren, burgers en buitenlui steeds vager. De kreet ‘boeren, burgers en buitenlui’ kreeg in de volksmond een nieuwe populariteit. Het werd vaak gebruikt om een jolige sfeer op te roepen zoals bv bij een kermis, circus, of ander volksvermaak. Maar in wezen betekende het nog steeds ‘iedereen tezamen’ net als voorheen de dorpsomroeper bedoelde.
Boer of burger, we worden meer buitenlui, maar dan letterlijk ‘meer betrokken bij buiten’. ‘Iedereen tezamen’ uit zich in meer verbinding en de wens meer samen op te trekken. De afstand tussen boeren en burgers en ook tussen stad en platteland, wordt kleiner. We dragen samen zorg om onszelf en elkaar, immers voedsel is een basisvoorziening, een voorwaarde voor leven. Die voelen we allemaal! We volgen daarmee een natuurlijke stroom. Het is nl. onze natuur elkaar te willen versterken.
En tegelijk, wat is er ook veel zorg in het leven van vele boeren. Heel begrijpelijk. Er is veel zorg, stress, boosheid om wat hen boven het hoofd hangt, pijn om het mogelijk moeten laten gaan van hun bedrijf, vaak jarenlang voortgezet in families. Vele burgers leven mee. Er is veel weerstand. Suïcides nemen toe. Wat een verdriet, wat een ellende!
Weerstand is heel menselijk, heel natuurlijk
Of je nou boer, burger, een buitenlui-iemand bent, of dat onderscheid niet beleeft, het is heel menselijk om weerstand te voelen. Weerstand en verzet tegen iets wat je opgelegd wordt. Ook dat is natuurlijk gedrag, we willen graag zelf keuzes maken. Veel boeren hebben ook voor het vak gekozen om die reden, omdat ze eigen baas willen zijn op eigen grond.
Weerstand is goed in de zin van ons immuunsysteem. Met gezonde weerstand kunnen we veel aan. Teveel stress is echter niet behulpzaam en gezond. Maar in weerstand ligt ook veel kracht en eigenzinnigheid!
Wat mij betreft is het de kunst in ons menszijn om die kracht te kennen en het op een goede manier in te zetten. Op een manier dat het je ten goede komt. Dat weerstand je energie oplevert. Dat de Nee die ingesloten ligt, wordt omgezet in wat wél klopt. In wat wel bij je past. Zeker met alle krachten van buitenaf die spelen en op je af komen. Daarom een wens voor ons allemaal en in het bijzonder voor de boeren nu.
Mijn wens voor de boeren
Beste boeren, ik wens dat je vooral eigen regie kan behouden. Dat je je creativiteit vindt om te gaan doen waar je hart nog sneller van gaat kloppen. Want voor ons allen is het goed dat het goed gaat met jou! En wat betreft de krachten van buitenaf en de op stapel zijnde veranderingen.. natuurinclusief boeren is ook ínclusief de boer! Want wij mensen zijn immers ook natuur.
Mijn vurige wens is dat je door de weerstand heen, bij jezelf blijft, autonoom die keuzes gaat maken waar je blij van wordt. Kansen ziet door alle ellende heen. Met de gemeenschap om je heen, en hulp van buitenaf, hoop ik dat er steun is voor verandering waar jij en wij allen mee gediend zijn. Hieronder lees je meer over initiatieven in systeemverandering en verdienmodellen voor de boeren. Ik hoop dat het je zal inspireren.
Hoe zuur het ook kan voelen, we zitten hoe dan ook allemaal in een transitietijd. Mijn wens is dat je zorg hebt om jezelf en zij die je lief zijn. Laat geld gestuurde keuzes niet langer de enige of eerste richting zijn. Want ook daar is het transitietijd voor. Ook economisch moet én kan het anders.
Boeren burgers of buitenlui, mensen zijn we allemaal, en we hebben elkaar nodig! Iedereen tezamen.
Hierna meer over kansen in de transitie door systeemverandering en over eigen regie. Over een ander verdienmodel voor boeren, over de kwaliteiten van weerstand en hoe ik je daar met Coaching & Rebalancing in kan helpen.
Systeemverandering
Voor een verdienmodel voor boeren en hoe het anders kan met de economie, verwijs ik heel graag naar de blog van Heidi Leenaarts, founder van United Economy.
Vergroot je
veranderkracht met circulair geld.
De economie hebben wij zelf in handen. Door de economische spelregels te resetten, bij elkaar in te kopen en elkaar te helpen, zijn wij in staat onze eigen duurzame economie te creëren.
Heidi: “De juiste keuzes maken is essentieel … en vervolgens deze omzetten in praktische werkelijkheid. Hóe de weg naar die praktische werkelijkheid eruit kan zien, daarover gaat deze blog.”
Hierna delen uit haar blog cursief weergegeven. De hele blog lees je hier.
De boeren én de natuur helpen … door economische systeemverandering
Voor elke samenleving is het op orde hebben van de voedselvoorziening de primaire basis waar al het andere op gebouwd wordt. Zodra, door een crisis, de structuren van een samenleving wegvallen, is voedsel het eerste dat de aandacht opeist. Omdat we nu crisis na crisis op ons af zien komen, is volop inzetten op volhoudbare voedselvoorziening het enige verstandige wat we kunnen doen.
Nederland heeft de kennis, de vruchtbare grond en de boeren om de weg te banen naar een toekomstbestendige (wereld)voedselvoorziening.
Hóe dit te doen?
Hoe zetten we de systeemverandering die hiervoor nodig is in gang? De huidige landbouw is niet geworden wat het is als gevolg van boeren met een diep verlangen naar gif spuiten, monocultuur, massaproductie en te veel stikstof uitstoten. Nee, boeren zijn dat steeds meer gaan doen als gevolg van een complex van factoren die we samen ‘het economisch systeem’ noemen. Denk aan hoge grondprijzen, leningen en rente (en de daaraan gekoppelde noodzaak van verdere uitbreiding), kleine marges, etc.
Kort gezegd: niet het landbouwsysteem, maar het economisch systeem dient als eerste aangepakt te worden.
Maar, vraag je je misschien af, door de toename van de bevolking hebben we toch echt meer woningen nodig? Dat is zo. Maar twee dingen zijn belangrijk om ons te realiseren:
1. Meer woningen betekent niet per definitie dat er meer grond voor nodig is en
2. Al bestaande woonruimte kan een stuk eerlijker en efficiënter benut worden. De woningnood verdient volop de aandacht, maar zullen we níet op moeten lossen via de weg van klakkeloos meer grond beschikbaar maken voor bewoning, maar op andere wijzen.
Ook Heidi verwijst in haar blog naar voorbeelden om het samen te doen, coöperaties te vormen en voorbeelden als Herenboeren:
Zo is het goed denkbaar dat de coöperatie (dat wil zeggen: alle deelnemers samen) het eigendom hebben van de grond waarop voedsel wordt geproduceerd. Daar zijn uiteraard al mooie voorbeelden van, zoals Herenboeren. Maar wat ook bijvoorbeeld prima kan is dat een gemeente de grond beschikbaar stelt of dat de grond in eigendom is van een boer of een stichting. Wat essentieel is, is borgen dat de grond de bestemming van (duurzame) voedselproductie krijgt en behoudt.
Coöperatief betaalmiddel
Deze grond, als basis van de coöperatieve economische eenheid, biedt kansen om ook iets anders mogelijk te maken. De grond kan als gedeeltelijke dekking fungeren van een coöperatief betaalmiddel binnen de coöperatie. Het heeft namelijk diverse voordelen om binnen de coöperatie zo’n onderling betaalmiddel in het leven te roepen.
Er liggen opdrachten voor de landbouw. voor klimaatpositieve voedselproductie. Heidi:
Wat nodig is, is op grote schaal investeren in de omschakeling naar voedselproductie die, rekening houdend met de soort grond en andere omstandigheden, gericht is op het optimum. Om naar dit optimum te bewegen zal, naast andere veranderingen, meer evenwicht nodig zijn tussen plantaardige en dierlijke voedselproductie. Wat vanzelf een meer plantenrijk eetpatroon impliceert. Deze veranderingen vragen investeringen.
Renteloze kredieten
Veel van de investeringen verdienen zichzelf na verloop van tijd terug. Maar in de tussentijd gelden er wel financieringskosten (rente). Binnen de coöperatievorm is daar een oplossing voor. Het geld dat nodig is om deze investeringen te doen kan, binnen de economische eenheid van de coöperatie, op veel goedkopere wijze worden verkregen dan wat nu meestal gebeurt, namelijk lenen bij een bank. De eenvoudige verklaring daarvoor is dat banken, naast het terugverdienen van de kosten die ze hebben, ook winst maken op de verstrekte financiering. De bank heeft immers aandeelhouders die rendement verlangen. In de regel is van de rente die over een lening betaald wordt, circa de helft bestemd voor winst. Heel anders is dat binnen een coöperatie, statutair in te richten als not-for-profit organisatie. Zo’n coöperatie kan renteloze kredieten verstrekken op basis van een eigen coöperatief betaalmiddel.
Aangezien een boerenbedrijf behoorlijk kapitaalintensief is, is er veel financieel voordeel te halen uit deze coöperatieve financieringsvorm. In de optimale situatie worden de financieringskosten in de hele kringloop van de coöperatie met 50% gereduceerd.
Verdienmodel boeren
Het is vanzelfsprekend dat boeren, net als iedereen, een goed en stabiel inkomen over dienen te houden aan hun werk en ondernemerschap. De leden van de coöperatie voorzien in een waarborg daarvan. De partijen die zich aansluiten bij een coöperatie doen dat op basis van gedeelde waarden (weten wat je eet, duurzaam omgaan met de aarde, brede toegang tot verantwoord voedsel, eerlijke prijzen). Zij delen de voordelen én de risico’s. De afnemers in de coöperatie (dat kunnen organisaties zijn zoals ziekenhuizen, verpleeghuizen, restaurants etc en/of particulieren) staan bij voorbaat garant voor de afname van het voedsel dat de boer/boeren zullen produceren voor een prijs die op eerlijke en gemeenschappelijke principes wordt vastgesteld. Vanwege de kostenbesparing én voordelen van het gemeenschappelijk dragen van de risico’s, kan de prijs van duurzaam geproduceerd voedsel zo een stuk lager worden dan nu het geval is.
Iedereen heeft recht op voldoende voedzaam eten
Te veel mensen kunnen amper rondkomen. Daar komt bij dat op niet duurzame wijze geproduceerd en ongezond voedsel over het algemeen het goedkoopst is. Velen kunnen zich simpelweg geen verantwoord en gezond voedsel veroorloven. Terwijl het juist een essentiële rol speelt voor gezondheid en vitaliteit, en daarmee de kans om vooruitgang te boeken in het leven.
Zoals we al zagen, biedt de coöperatie mogelijkheden om de prijs te verlagen van duurzaam geproduceerd eten. Maar er is meer…
Binnen de genoemde coöperaties zal ook werkgelegenheid ontstaan. Niet alleen op boerderijen, maar in de hele voedselkringloop waar de coöperatie zich op richt. Dat gaat om een grote diversiteit aan soorten banen, allemaal met duidelijke meerwaarde voor de eigen leefomgeving en community. Banen met zingeving dus. Deze banen bieden mensen de kans om (ander) werk te gaan doen. Het mooist is het als in de coöperatie tevens faciliteiten worden ingericht die nog eens extra bijdragen aan eerlijke verdeling van voedsel en het voorkomen van verspilling. Ook deze faciliteiten zijn te financieren met het beschikbare betaalmiddel van de coöperatie.
Zie je ook kansen?
Wil je meer informatie, zie je ook kansen voor jezelf en je omgeving, zou je je als boer e/o burger willen verenigen rondom zo’n model waarbij we niet het landbouwsysteem, maar het economisch systeem als eerste aanpakken?
Heidi: “De beste manier om eraan te werken, is door te leren in de praktijk. En gelukkig bestáát er al werkende praktijk.”
Hierboven noemden we al dat er al coöperaties zijn waarin boeren en andere betrokkenen een voedselkringloop (of een deel ervan) vertegenwoordigen.
Eigen betaalmiddel
Heidi: Werkende voorbeelden van coöperaties waar met een eigen coöperatief betaalmiddel wordt gehandeld, zijn er ook. Verbind deze praktijken aan elkaar en de eerste voedselkringloop-coöperatie met een coöperatief betaalmiddel kan van start. De tijd is er rijp voor…
“Een zuiver ruilmiddel, zonder rente en speculatie”
MeeDoen?
Naast de mooie coöperatie van United Economy zijn er al meer regio’s die werken met een eigen betaalmiddel, met circulair lokaal geld. Arnhems hert, Zeister knoop, Utrechtse euro bijvoorbeeld en natuurlijk de Fryske euro! Alles in deze regio’s ligt klaar om er gebruik van te maken.
De tijd is er rijp voor om te groeien! Om kansen te benutten!
Vraag is, zijn wij mensen, boeren, burgers en buitenlui, er rijp voor? Rijp om meer en meer tezamen te komen en elkaar te willen versterken.
Niet iedereen zal op deze ideeën meteen ‘aan’ gaan, al willen wij als deelnemers en initiatiefnemers van de netwerken met een eigen betaalmiddel, dat graag anders zien. Alles zal op zijn eigen tijd gaan en ieder loopt daarin zijn eigen pad. Bovendien, al geloven wij voluit in deze veranderkracht, er zullen meer wijsheden bestaan om te komen tot verandering. En krachten bundelen en van elkaar leren, kan altijd!
Persoonlijke transitie en systeemverandering
Transities, revoluties, veranderingen van tijdperken en systeemveranderingen gaan altijd samen met innerlijke persoonlijke veranderingen. En verandering gaat vaak gepaard met weerstand.
Als Coach en Rebalancer begeleid ik mensen op de grens van weerstand en ontspanning. In die persoonlijke transitie verandert je systeem en kom je meer uit op je eigen ‘grond en bodem’. Je komt meer in contact met wie je werkelijk bent en wat je wilt, je staat stevig doch veerkrachtig.
Coaching & Rebalancing en weerstand
Rebalancing heeft een heel eigen kijk op weerstand en het omgaan daarmee. Als we het helemaal toestaan komen we in contact met de kwaliteiten die erin besloten liggen. Dan kan weerstand transformeren of in transitie komen. Het bezit een enorme levendigheid!
Weerstand is geen vastzitten. Weerstand heeft zelfs iets springlevends! In het boos zijn en ook in het terugtrekken zit veel, vaak ingehouden eigen wijsheid. Als we weerstand helemaal toestaan en het gaan voelen en onderzoeken, dan kan er iets veranderen. Je bent dan in contact met een omslagpunt, ook al verandert er in de situatie niets of niet direct iets, en is er nog geen oplossing zichtbaar. Waar je eerst zwaar en lijdzaam mee was komt ineens dan een vitaliteit en levendigheid naar voren.
Je bent heel welkom om je weerstand en deze persoonlijke ontwikkeling via het lichaam, zelf te komen ervaren.
Het maakt een groot verschil of je de wereld bekijkt vanuit een gespannen lichaam, waarmee je problemen wilt oplossen, of vanuit een levendig en ontspannen lichaam, waarmee het leven een avontuur kan zijn.
Aanraken in Rebalancing
Rebalancing raakt je weerstand aan. Bij deze kunst van het aanraken hoort het vinden van de juiste diepte. Voor mij als Rebalancer ligt in de aanraking de juiste diepte op de grens van weerstand en ontspanning. Precies op dat punt zijn intens bewustzijn en grote alertheid mogelijk. Het gaat er niet alleen om de fysieke spanning in de spieren en gewrichten aan te raken, maar ook de geestelijke spanning die daarmee samen gaat. Door op de juiste diepte te werken help ik jou als gids de fysieke spanning met de emotionele te verbinden. Pas als die connectie ervaren wordt zal de spanning loslaten en zal er meer bewustzijn ontstaan in dat gebied. Je komt dan meer tevoorschijn in je kracht en levendigheid en voelt de energie ervan. Die energie eigen je toe, het is wie je van nature bent. Je maakt keuzes die bij je passen.
Zoals gezegd heeft weerstand dus iets heel gezonds in zich. Juist ín de weerstand leer je je krachten kennen en kun je moeitelozer de eigen wijsheid inzetten met behoud van eigen regie.
Natuur inclusief; inclusief wie we van nature zijn
Nu weer even terug naar de natuur, natuurbehoud en natuur inclusieve landbouw. Boeren, burgers en buitenlui, iedereen tezamen, laten we ons verbinden en samen inzetten op een mooiere wereld waarin we inclusief onze eigen ware natuur leven en samenwerken. Die is heel levendig! Gegrond, elkaar versterkend en veerkrachtig. Let’s go!